İçindekiler
Çekişmeli Boşanma Davası: Süreç, Şartlar ve Avukatın Hayati Önemi
Giriş
Evlilik birliği, hayatın en önemli ortaklıklarından biridir. Ancak bazen, kurulan bu ortaklık çeşitli nedenlerle sürdürülemez hale gelir ve taraflar için yolları ayırmak kaçınılmaz bir son olur. Eğer taraflar boşanmanın tüm sonuçları üzerinde (çocukların velayeti, nafaka miktarları, tazminat talepleri vb.) tam bir mutabakata varamıyorlarsa, karşımıza çıkan hukuki süreç çekişmeli boşanma davası olarak adlandırılır.
Yalova’da bir Aile Hukuku avukatı olarak tecrübelerime dayanarak söylemeliyim ki; çekişmeli boşanma davası, Türk hukuk sistemindeki en teknik, en stratejik ve duygusal yükü en ağır dava türlerinden biridir. Bu süreç, sadece bir evliliği bitirmekle ilgili değildir; aynı zamanda geleceğinizi, çocuklarınızın psikolojisini ve ekonomik durumunuzu yeniden inşa etmekle ilgilidir.
Bu kapsamlı rehberde, bir çekişmeli boşanma davası sürecinin nasıl işlediğini, tarafların haklarını ve yükümlülüklerini detaylıca inceleyeceğiz. Ancak en önemlisi, bu karmaşık süreçte neden “kendi başınıza hareket etmenin” telafisi imkansız hak kayıplarına yol açabileceğini ve uzman bir aile hukuku avukatının desteğinin neden lüks değil, bir zorunluluk olduğunu net bir şekilde ortaya koyacağız.
Çekişmeli Boşanma Davası Nedir ve Anlaşmalı Boşanmadan Farkı
Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma temelde iki şekilde gerçekleşir: Anlaşmalı ve çekişmeli.
Anlaşmalı boşanma, en az bir yıl sürmüş evliliklerde, eşlerin boşanmanın tüm mali ve hukuki sonuçları (velayet, nafaka, tazminat, eşyalar) üzerinde yazılı bir protokol ile uzlaşarak mahkemeye başvurmalarıdır. Hızlı ve görece sorunsuz bir süreçtir.
Ancak, eşlerden biri boşanmak istemiyorsa VEYA her ikisi de boşanmak istese dahi boşanmanın yan sonuçları (fer’ileri) üzerinde anlaşamıyorlarsa, açılacak dava çekişmeli boşanma davası olacaktır.
Örneğin; taraflar boşanmak istiyor ancak çocuğun velayeti konusunda her ikisi de ısrarcı ise, dava çekişmeli olarak görülür. Veya bir taraf tazminat talep ederken diğer taraf bunu reddediyorsa, süreç yine çekişmeli boşanma davası prosedürüne tabidir.
Bu dava türü, iddiaların ispatlanması gerektiği, tanıkların dinlendiği, bilirkişi raporlarının alındığı ve sürecin anlaşmalı boşanmaya göre çok daha uzun sürdüğü bir yargılama faaliyetidir.
Çekişmeli Boşanma Davasının Hukuki Sebepleri
Bir çekişmeli boşanma davası açabilmek için, kanunda öngörülen geçerli bir boşanma sebebine dayanmanız gerekir. “Artık sevmiyorum” veya “anlaşamıyoruz” demek tek başına yeterli değildir; bu durumun hukuki bir zemine oturtulması gerekir. Türk Medeni Kanunu (TMK), boşanma sebeplerini özel ve genel olmak üzere ikiye ayırır.
1. Özel Boşanma Sebepleri
Bu sebepler kanunda sınırlı sayıda sayılmıştır ve ispatlandıkları takdirde hakim genellikle boşanmaya hükmeder.
- Zina (Aldatma) (TMK m. 161): Eşlerden birinin evlilik dışı cinsel ilişkiye girmesidir. Bu, “mutlak” bir boşanma sebebidir. İspatlandığı an, evlilik birliğinin sarsılıp sarsılmadığına bakılmaksızın boşanma kararı verilir. Ancak, zina sebebine dayalı çekişmeli boşanma davası açmak için belirli hak düşürücü süreler vardır (öğrenmeden itibaren 6 ay, her halde 5 yıl). Ayrıca, affeden tarafın dava hakkı yoktur.
- Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış (TMK m. 162): Eşe yönelik öldürme girişimi, ağır fiziksel şiddet, işkence veya ağır hakaretler bu kapsamdadır.
- Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK m. 163): Eşlerden birinin küçük düşürücü bir suç işlemesi veya haysiyetsiz bir yaşam sürmesi (örneğin uyuşturucu bağımlılığı, kumarbazlık) ve bu durumun diğer eş için ortak yaşamı çekilmez hale getirmesi gerekir.
- Terk (TMK m. 164): Eşlerden birinin, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla diğerini terk etmesi veya haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmemesidir. Bu sebebe dayanmak için belirli ihtar süreçlerinin usulüne uygun tamamlanması gerekir.
- Akıl Hastalığı (TMK m. 165): Eşlerden birinin iyileşmesi imkansız bir akıl hastalığına tutulması ve bu durumun diğer eş için ortak hayatı çekilmez hale getirmesi gerekir.
2. Genel Boşanma Sebebi: Evlilik Birliğinin Temelden Sarsılması
Uygulamada çekişmeli boşanma davası dosyalarının çok büyük bir kısmı bu sebebe dayanır. TMK m. 166/1’de düzenlenen bu sebep, halk arasında “şiddetli geçimsizlik” olarak da bilinir.
Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelden sarsılmışsa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir. Burada sayısız neden sayılabilir: Sürekli tartışmalar, ailelerin evliliğe aşırı müdahalesi, cinsel ilişkinin kurulamaması, ekonomik şiddet, duygusal kopukluk vb.
Ancak kritik bir nokta vardır: Eğer davayı açan taraf “tamamen kusurlu” ise veya diğer eşin kusuru daha az ise, davalının itiraz hakkı vardır. Davalının, evliliğin devamında kendisi ve çocuklar bakımından korunmaya değer bir yarar kalmadığını ispat etmesi gerekebilir. İşte tam bu noktada “kusur” kavramı devreye girer.
Çekişmeli Boşanma Davasının Temel Taşı: “Kusur” İlkesi
Çekişmeli boşanma davalarının kaderini belirleyen en önemli faktör **”Kusur”**dur. Aile Hukuku sistemimizde kusur, kimin kime tazminat ödeyeceğini, kimin nafaka alabileceğini ve hatta bazen velayetin kimde kalacağını belirleyen ana unsurdur.
Bir çekişmeli boşanma davası sürecinde hakim, tarafların iddialarını ve sundukları delilleri inceleyerek hangi tarafın daha kusurlu olduğunu tespit etmeye çalışır.
- Tam Kusurlu Taraf: Boşanmaya kendi davranışlarıyla tek başına sebep olan taraftır. (Örneğin; eşini aldatan ve şiddet uygulayan taraf). Tam kusurlu taraf, karşı taraftan yoksulluk nafakası veya tazminat talep edemez, aksine bu taleplerin muhatabı olur.
- Ağır Kusurlu Taraf: Diğer eşe göre boşanmada daha fazla payı olan taraftır.
- Eşit Kusurlu Taraflar: Her iki tarafın da evliliğin bitmesinde eşit derecede hatalı davranışları varsa, taraflar birbirlerinden maddi ve manevi tazminat talep edemezler.
- Kusursuz veya Az Kusurlu Taraf: Evliliği kurtarmak için çabalamış veya kusuru diğerine göre çok daha az olan taraftır. Bu taraf, boşanmanın mali sonuçlarından (tazminat ve nafaka) yararlanma hakkına sahiptir.
Avukatın Önemi Burada Başlar: Hangi davranışın hukuken “kusur” sayılacağı ve bunun mahkemede nasıl ispatlanacağı, son derece teknik bir konudur. Sizin “haklı” olduğunuzu düşünmeniz yetmez; bunu Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na uygun delillerle hakime göstermeniz gerekir. Bir aile hukuku avukatı, yaşadığınız olayların hangilerinin hukuken kusur teşkil ettiğini süzgecinden geçirir ve stratejiyi buna göre kurar.
Çekişmeli Boşanma Davasında Kritik Talepler ve Sonuçlar
Bir çekişmeli boşanma davası, sadece “boşandık” hükmü ile bitmez. Mahkeme, boşanmaya bağlı diğer hayati konularda da karar vermek zorundadır.
1. Velayet: Çocuğun Üstün Yararı
Çocuklu çiftlerin boşanmalarında en hassas konu velayettir. Hakim, velayet kararını verirken anne veya babanın isteğinden ziyade, “çocuğun üstün yararı” ilkesini gözetir. Çocuğun yaşı, eğitim durumu, sağlık durumu, ebeveynlerin çocuğa sunabileceği maddi ve manevi imkanlar, çocuğun alıştığı çevre gibi birçok faktör uzman pedagoglar ve sosyal çalışmacılar aracılığıyla değerlendirilir.
Çekişmeli bir süreçte, çocuğun velayetini almak isteyen tarafın, diğer tarafın ebeveynlik yeteneklerindeki eksiklikleri veya çocuğun gelişimi için risk oluşturduğunu ispatlaması gerekebilir. Bu süreçte yapılacak bir hata, çocuğunuzdan ayrı kalmanıza neden olabilir.
2. Nafaka Türleri
Çekişmeli boşanma davasında üç tür nafaka gündeme gelebilir:
- Tedbir Nafakası: Dava devam ederken, ekonomik olarak zor duruma düşen eş ve çocuklar için mahkemenin geçici olarak bağladığı nafakadır. Dava açılır açılmaz talep edilmelidir.
- İştirak Nafakası: Velayet kendisine verilmeyen tarafın, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılması için ödemesine hükmedilen nafakadır. Miktarı, tarafın ekonomik gücüne ve çocuğun ihtiyaçlarına göre belirlenir.
- Yoksulluk Nafakası: Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan tarafın, kusuru daha ağır olmamak şartıyla, diğer taraftan talep ettiği nafakadır. Süresiz olarak bağlanabilir.
3. Maddi ve Manevi Tazminat
Boşanmada kusursuz veya daha az kusurlu olan taraf, kusurlu olan taraftan tazminat talep edebilir.
- Maddi Tazminat: Boşanma nedeniyle mevcut veya beklenen menfaatleri zedelenen tarafın uğradığı maddi zararın karşılanmasıdır. (Örneğin; evlilik nedeniyle bırakılan iş, kaybedilen sosyal statünün getirdiği maddi kayıplar).
- Manevi Tazminat: Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakları saldırıya uğrayan, derin üzüntü ve elem duyan tarafın talep ettiği tazminattır. (Örneğin; aldatılma, şiddet görme, hakarete uğrama nedeniyle yaşanan psikolojik yıkım).
Önemli Not: Mal paylaşımı (edinilmiş mallara katılma rejimi tasfiyesi), çekişmeli boşanma davası ile birlikte görülmez. Genellikle boşanma davası kesinleştikten sonra ayrı bir dava olarak açılır. Ancak boşanma davasındaki kusur durumu, mal paylaşımını da dolaylı olarak etkileyebilir (özellikle zina ve hayata kast durumlarında).
İspat Yükü ve Deliller: Davayı Nasıl Kazanırsınız?
Çekişmeli boşanma davası, bir iddia ve ispat mücadelesidir. Hukukta kural şudur: “Müddei, iddiasını ispatla mükelleftir.” Yani, eşinizin sizi aldattığını iddia ediyorsanız, bunu ispatlamak zorundasınız. Hakim, sizin anlatımlarınıza değil, sunduğunuz delillere göre karar verir.
Peki, neler delil olabilir?
- Tanık Beyanları: En sık kullanılan delildir. Ancak tanıkların olayları bizzat görmüş veya duymuş olması, beyanlarının tutarlı olması önemlidir.
- İletişim Kayıtları: WhatsApp mesajları, SMS’ler, e-postalar, sosyal medya paylaşımları. Ancak bu delillerin hukuka uygun elde edilmiş olması hayati önem taşır. Casus yazılımlarla elde edilen deliller suç teşkil edebilir ve mahkemede aleyhinize kullanılabilir.
- Fotoğraf ve Video Kayıtları: Yine hukuka uygunluk denetiminden geçmelidir.
- Resmi Belgeler: Hastane raporları (darp raporu), otel kayıtları, banka dekontları, kredi kartı ekstreleri.
- Bilirkişi Raporları: Pedagog raporları, ekonomik durum araştırmaları.
Buradaki tehlike şudur: Hangi delilin hukuka uygun olduğunu, hangi delilin hangi iddiayı ispatlamaya yeteceğini, delillerin mahkemeye sunulma sürelerini (delil listesi sunma süresi kesindir) bilmek, uzmanlık gerektirir. Süresi kaçırılan bir delil listesi, haklı olduğunuz bir davayı kaybetmenize neden olabilir.
Neden Bir Aile Hukuku Avukatı ile Çalışmalısınız?
Yukarıda anlatılan süreçlerin karmaşıklığı göz önüne alındığında, çekişmeli boşanma davası sürecini bir avukat olmadan yürütmeye çalışmak, fırtınalı bir okyanusta pusulasız ve dümensiz bir gemiyle yol almaya benzer.
Bir boşanma avukatı size sadece hukuki bilgi sunmaz; aynı zamanda stratejik bir ortaklık sunar.
- Usul Hukuku Hatalarını Önler: Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) katı süreler ve kurallar içerir. Cevap dilekçesi süresini kaçırmak, delil listesini zamanında sunamamak, duruşmaya mazeretsiz katılmamak gibi basit usul hataları, davanın esasına girilmeden kaybedilmesine yol açar.
- Kusur Stratejisini Belirler: Yaşadığınız olayların hangisinin “hukuki kusur” olduğunu analiz eder. Duygusal olarak size çok ağır gelen bir olay, hukuken boşanma sebebi sayılmayabilir. Avukat, doğru olaylara odaklanmanızı sağlar.
- Hukuka Aykırı Delil Tuzağından Korur: Eşinizin telefonunu izinsiz karıştırıp bulduğunuz bir mesajı delil olarak sunmak isterken, kendinizi “özel hayatın gizliliğini ihlal” suçundan sanık sandalyesinde bulabilirsiniz. Avukat sizi bu konuda uyarır ve yasal sınırlar içinde kalmanızı sağlar.
- Duygusal Yükü Azaltır: Boşanma süreci psikolojik olarak yıpratıcıdır. Avukatınız, karşı taraf veya avukatıyla sizin adınıza muhatap olarak sizi gereksiz gerginliklerden korur. Objektif bakış açısıyla fevri kararlar almanızı engeller.
- Hak Kayıplarını Engeller: Talep etmeyi unuttuğunuz bir tazminatı veya nafakayı hakim kendiliğinden size vermez (çocuk için iştirak nafakası hariç). Avukat, tüm haklarınızı eksiksiz talep eder.
Yalova’da Çekişmeli Boşanma Davası ve Hukuki Destek
Yalova’da yerleşik bir avukat olarak, yerel mahkemelerin işleyişini, hakimlerin yaklaşım tarzlarını ve bölgenin sosyolojik yapısını yakından tanıyorum. Aile Hukuku ve özellikle çekişmeli boşanma davası alanındaki doktora seviyesindeki akademik çalışmalarım ve saha tecrübemle, müvekkillerimin bu zorlu süreci en az hasarla ve haklarını tam olarak elde ederek atlatmaları için çalışıyorum.
Eğer evliliğiniz bir çıkmaza girdiyse ve anlaşmalı bir çözüm mümkün görünmüyorsa, atacağınız her adım geleceğinizi şekillendirecektir. Kulaktan dolma bilgilerle veya internetten bulunan dilekçe örnekleriyle hareket etmek yerine, profesyonel bir hukuki destek almak, kendinize ve çocuklarınıza yapacağınız en büyük iyiliktir.
Unutmayın: Boşanma davası bir sondur, ancak aynı zamanda yeni bir hayatın başlangıcıdır. Bu yeni başlangıcı sağlam temeller üzerine kurmak sizin elinizde.
Bu makalede yer alan bilgiler genel nitelikte olup, hukuki tavsiye yerine geçmez. Her somut olay kendine özgü özellikler taşır ve detaylı bir hukuki değerlendirme gerektirir. Hak kaybı yaşamamak için mutlaka uzman bir avukata başvurunuz.
